Vanaf augustus 2015 is MUG Ingenieursbureau bezig met een groot archeologisch onderzoek (boringen, proefsleuven en een opgraving) in het gebied tussen Groningen en Haren. Hier legt ProRail een rangeerterrein aan, omzoomd door een park.
Het plangebied is 30 hectare groot en werd in 2015 met 365 proefsleuven à 4 bij 10 m onderzocht op archeologische waarden. En die werden, verrassend genoeg, ook in grote getale gevonden. De verrassing over de vondsten kwam met name voort uit de aanname dat laagliggende locaties niet aantrekkelijk waren voor bewoning. De hele 30 hectare ligt aan de voet van de Hondsrug. De Hondsrug zelf is al duizenden jaren een hoge wal in het landschap en daarom logischerwijze een goede plaats om te wonen. De vlakte daarentegen was drassig en werd alleen maar natter in de loop van de tijd. Er gaat veen groeien en de Hunze, die hier vlak langs liep in die tijd, stroomde regelmatig over. Dus met zo’n mooie hoge wal als de Hondsrug in de directe omgeving, dacht je wel twee keer na om in de natte vlakte ernaast te gaan wonen, toch?
Alle bovenstaande theorieën en ontwikkelingen van het landschap hebben ertoe geleid dat archeologen er in de jaren van overtuigd zijn geraakt dat in laaggelegen landschappen geen bewoning plaatsvond vanaf ongeveer 5000 v.Chr. maar niets blijkt minder waar.
Werkzaamheden
Na het graven van de 365 proefsleuven in 2015 hebben we geconstateerd dat er wel degelijk bewoning heeft plaatsgevonden in het gebied en wel over een periode van ruim 5000 jaar en tot en met de 2e eeuw na Chr. Na overleg met ProRail is daarom besloten om alle gravende ingrepen voor de aanleg en bouw van het opstelterrein en het omliggende park van tevoren te onderzoeken door middel van een opgraving. Hiermee zijn we in april 2016 gestart, tijdelijk gestopt in september en in december, en vanaf maart 2017 weer volop bezig.
Er is veel gevonden! Zo zijn er resten gevonden van jager- en verzamelaarvolken, grofweg daterend van 7000 tot en met 4000 v. Chr. die bestaan uit vuurstenen werktuigen die werden gebruikt bij het jagen van dieren en het schoonschrapen van huiden. Dit is een rondtrekkend volk, dat in tenten leefde en niet langer dan een paar maanden achtereen op een locatie verbleef. Daarnaast is een nederzetting uit het neolithicum gevonden (4000 – 2000 v. Chr.). Dit is onder andere de periode van de hunebedbouwers. Deze bevolkingsgroep vormt de eerste boerengemeenschappen. Zij woonden in enkele boerderijen bij elkaar en akkerden rondom de boerderij. De vindplaats die we hebben aangetroffen bestaat uit een werkplaats waar de vuurstenen werktuigen werden vervaardigd. Om de vuursteenvondsten te kunnen verzamelen worden er vakken uitgezet van 50 x 50 cm, die in drie lagen van 5 cm worden uitgeschept (foto 1). De verzamelde grond wordt in het veld gezeefd met slootwater (foto 2). Van restanten van de boerderijen van deze bevolkingsgroep hebben we helaas nog geen sporen gevonden, wel ploegsporen van de akkers.
Op de derde foto is te zien wat wij archeologen eigenlijk met resten bedoelen. In dit geval zijn het verkleuringen in de grond. Een boerderij werd gebouwd van houten palen. Vergelijkbaar met de historische boerenschuren plaatste men een aantal gebinten op een rij, waarop het zwaarste deel van het dak rustte. Er werden tevens palen aan de uiteinden van het dak geplaatst om daar het dak te ondersteunen. Tussen deze dakvoetdragers werden de muren geplaatst (van bv vlechtwerk dichtgestreken met leem). Bij het verlaten van een dergelijke boerderij werden bruikbare materialen meegenomen en in de nieuw te bouwen boerderij verwerkt. Doorgaans liet men de ingegraven delen van de houten draagconstructie achter in de grond. Deze achtergelaten stompen rotten door de tijd verder en kleuren het zand te plaatse donkerbruin tot donkergrijs. Een archeoloog die een verlaten boerderij opgraaft vindt dan ook geen palen meer en zal moeten werken met de achtergebleven donkere vlekken in het van natuurlijk grijs-gele dekzand. Deze vlekken worden voor de helft uitgegraven, om de vorm van de afdruk van de paal vast te leggen (foto 3) De laatste afbeelding toont de getekende plattegrond van dit huis uit de IJzertijd.
