Tijdens de archeologische opgraving van de Grote Markt in Groningen verwachten we veel bijzondere vondsten. De Grote Markt, die vroeger bekend stond als de Breede Merckt, vormt sinds de 11e eeuw het stadscentrum van Groningen. Volg hieronder opgravingsdagboek van onze archeologen. Tijdens de opgraving begeleiden we de aannemer en kan het voorkomen dat we niet elke dag aan het werk zijn op de Grote Markt.
21 december | Pelgrimsinsigne met corpus Christi
Graven op de Grote Markt tussen een wirwar van leidingen.
Op zoek naar verhalen van de stad, sporen en dingen.
Een keienvloer uit de middeleeuwen was jarenlang verborgen.
Wij mochten het met ons team nog één keer goed verzorgen.
De graven voor de Martinitoren in simpele boomstamkisten.
Wie zijn het, wat hebben ze gedaan, was er familie die ze miste?
Stapels beenderen van dieren, scherven in de mest.
De penetrante geur ervan ruik je na al die eeuwen nog best.
Insignes, zegelstempels maar ook munten, gespen en knopen.
Er hebben hier door de eeuwen heen veel mensen gelopen.
De Grote Markt, hart van de stad, dat zal er altijd blijven.
Wie weet wat men over 1000 jaar van ons gaat vinden en beschrijven.
Het gedicht is geschreven door één van onze archeologen als terugblik op de vondsten van het afgelopen jaar. We sluiten het jaar af met een bijzondere pelgrimsinsigne in kruisvorm met corpus Christi. De insigne is gemaakt van loodtin en stamt uit de 13e tot 14e eeuw.
21 oktober | Zegelstempel
Op de Grote Markt vonden we deze zegelstempel uit de 14e of 15e eeuw. Onder het vuil kwam een mooie, unieke afbeelding tevoorschijn. Een afbeelding van een zegel behoorde tot één eigenaar. We onderzoeken momenteel de (deels beschadigde) afbeelding en hopen te achterhalen tot wie de stempel behoort heeft.
Zegelstempels werden gebruikt om brieven en pakketjes te verzegelen. Een stempelafdruk bewijst de echtheid en originaliteit van een document. Daarnaast beschermt een zegel het document tegen nieuwsgierige ogen. De zegelstempel werd gedoopt in warme zegellak of (nog langer geleden) bijenwas op het papier, waar vervolgens de stempel in gedrukt werd.
De gevondenzegel heeft aan de achterkant een draagoog om een koord doorheen te steken.
17 oktober | Twee middeleeuwse graven
Bij de archeologische opgraving op de Grote Markt troffen we twee skeletten aan in middeleeuwse graven. De gevonden graven zijn onderdeel van een groter grafveld. Het grafveld grensde in de achtste eeuw aan een kerkje dat op de plek van de Martinikerk stond. Het kerkje was de voorganger van de Martinikerk.
De twee skeletten zijn gevonden in een boomstamgraf en in een plankenkist. Een boomstamgraf is vrij bijzonder en treffen we niet vaak aan in Noord-Nederland. Een boomstamgraf is een grafkist, gemaakt van een uitgeholde boomstam. In dit geval gaat het om een eik, waarin een volwassen individu is begraven. De kist is 1200 jaar oud en bijna helemaal intact. Het skelet ligt met de handen gevouwen op het lichaam. Inmiddels is het boomstamgraf geborgen.
Het tweede graf lag direct naast het boomstamgraf. Hierin ligt ook een volwassen individu. Dit individu ligt met de armen zijdelings naast het lichaam en had een onbekend houten voorwerp bij zich. We onderzoeken nog om welk voorwerp het gaat.
Op de foto’s en video zie je hoe de archeologen de graven voorzichtig blootleggen. Hoe oud het graf exact is, stellen we binnenkort vast aan de hand van het gevonden botmateriaal.
Twee middeleeuwse graven bij archeologische opgraving Grote Markt
25 augustus | Middeleeuwse gesmede kandelaar
Bij het schoonmaken van het metaal van de Grote Markt kwamen we deze week een mooi object tegen. Onder het vuil kwam een getordeerde middeleewse ijzeren kandelaar vandaan. In die tijd gebruikte men kandelaars op een voet en wandkandelaars. Wandkandelaars werden in de wand bevestigd met een gesmede priem, aan de voet van de kandelaar. Onderzoek zal uitwijzen welk type kandelaar dit is geweest. We weten in ieder geval zeker dat iemand in middeleeuws Groningen dit object gebruikte om er een kaars in te steken en zijn onderkomen mee te verlichten.
Op de eerste foto zie je hoe wij de kandelaar aantroffen en tweede foto zie je de hoe de details van de kandelaar na de schoonmaak.
28 juli | Vingerkootje van lood
Wederom een bijzondere vondst op de Grote Markt! Na het schoonmaken van de metaalvondst blijkt dat wij een vingerkootje in handen hebben. Het vingerkootje is gemaakt van lood en stamt uit de middeleeuwen. Naar waarschijnlijkheid heeft de maker een mal gemaakt door zijn vinger in de grond te prikken en dat gaatje op te vullen met lood. De nagel is duidelijk te zien in het lood en ziet er ook nog netjes uit. Is dat geen leuk aandenken?
25 juli | Pelgrimsampul
Vorige week vonden we deze prachtige pelgrimsampul op de Grote Markt. De ampul werd als amulet aan een koord bevestigd en was ongeveer 5 cm hoog en 4 cm breed. Het koord werd door de oogjes aan de bovenzijde van het object gestoken en met het kruis tegen het lichaam gedragen. De zijde met de leeuw was dan zichtbaar.
In de ampul zat vermoedelijk water of een andere vloeistof van een heilige plaats of bron. Het geloof in de geneeskrachtige werking van het gezegende water was groot in die tijd. Een ampul was nog meer beschermend dan een normale pelgrimsinsigne waarvan we ook al een flink aantal op de Grote Markt hebben gevonden.
Materiaal: legering van lood en tin
Datering: late middeleeuwen
12 juli | Middeleeuwse bestrating
In een put van zes bij tien meter vonden we middeleeuwse bestrating die bestaat uit duizenden keien en enkele brokken baksteen. De bestrating was vermoedelijk onderdeel van de Grote Markt of het begin van de Ebbingestraat. Langs de randen vonden we grote rivierkeien die er op wijzen dat dit wellicht de oudste Ebbingestraat is.
800 jaar oude straat ontdekt onder de Grote Markt in Groningen
Bij de aanpak van de Grote Markt is er een oud straat- of marktniveau aangetroffen van zo'n 800 jaar oud. Het gaat om duizenden vuistgrote keitjes en honderden stukken brokken baksteen. De stenen liggen nu bloot in een put van zes bij tien meter. Ze zijn mogelijk afkomstig van een voorganger van de Oude Ebbingestraat. In een laag erboven is baksteen aangetroffen. Cuno Koopstra, archeoloog: "Dit kan duiden op een latere fase, de twaalfde of dertiende eeuw. Mocht het zijn dat dit het oudste niveau is, dan zou men het plein vroeger hebben hersteld met baksteen, materiaal dat toen voorradig was. Er werd natuurlijk ook op gewoond, geleefd en gewerkt." Maar vooral op gehandeld, benadrukt Koopstra: "Dat betekent dat er levend vee hier rondliep, dus dat betekent ook veel smeer en viezigheid." Dit verklaart volgens hem dat er veel lagen bovenop zijn gekomen. "Je ziet spekkoeken aan lagen waarin je die leefniveaus per jaar ziet. In het voorjaar werden bij wijze van schoonmaak vlijlagen van leem uitgespreid over het marktterrein, waardoor het weer enigszins te betreden was." Voor de aanleg van een nieuwe fontein moet nog twee meter dieper worden gegraven. Volgens Koopstra wordt dan ook duidelijker of dit de oudste laag is van de markt. De stenen worden daarvoor eerst nog onderzocht. Ook worden er tekeningen gemaakt voor het archief.
23 juni | IJzeren sleutel
Op welk slot heeft deze sleutel gepast? We vonden een ijzeren middeleeuwse sleutel van bijna 10 centimeter lang! De sleutel past waarschijnlijk op een groot slot van een deur. Maar welke deur? En wat zat daar achter?
17 juni | Dag van de Bouw
Zaterdag 17 juni was het de Dag van de Bouw! In het centrum van Groningen viel er voor jong en oud van alles te beleven. Op de Grote Markt opende wethouder Rik van Niejenhuis een heuse archeologische opgraving voor kinderen en hun ouders.
De hele dag was het daar een komen en gaan van mini-archeologen. Met schepjes, harkjes, emmers en teiltjes waren kinderen ingespannen op zoek naar mooie vondsten. Marlies, Cuno, Famke, Amy, Aldwin en Maaike determineerden daarna de vondsten. De mooiste en bijzonderste vondsten kregen een speciaal plekje in de vitrine.
Dag van de Archeologie: “Je haalt de bestrating weg en je staat in de Middeleeuwen”
De Dag van de Archeologie op de Grote Markt is zaterdag een groot succes geworden. "Veel kinderen gaven aan dat ze later archeoloog willen worden." "Dit is de mooiste dag van het jaar", vertelt Maaike de Haas van MUG ingenieurs enthousiast. "Onze werkzaamheden kunnen sowieso op veel belangstelling rekenen. Normaal staat het publiek achter de hekken, en er wordt dan gevraagd, of we al iets bijzonders hebben ontdekt. Mensen moeten ook achter de hekken blijven, omdat het op een terrein niet altijd veilig is. De veiligheid staat voorop. Maar vandaag kunnen we mensen dan eindelijk een keer meenemen het terrein op. En dat is echt super leuk." "Alles dat gevonden wordt mag mee naar huis" En meekijken is zaterdag niet het enige, men mag in het zand ook op zoek naar archeologische vondsten. "Alles wat vandaag gevonden wordt, mag de vinder houden. Ja, dat klinkt een beetje gek, maar de grond die hier ligt is al afgegraven. Het is stortgrond. Maar desondanks kunnen er wel genoeg vondsten in aangetroffen worden. Je moet dan denken aan botjes van dieren, kloostermoppen en aardewerk. Wel willen we graag dat alle vondsten gemeld worden, zodat we dit kunnen documenteren. Maar daarna mag het dus echt meegenomen worden naar huis." "Botten van onontdekte dieren" Het graven naar verborgen schatten is zaterdag vooral bij kinderen populair. "Ik hoop dat ik botten van onontdekte dieren ga vinden", vertelt één van de kinderen. Een jongen en meisje vertellen dat ze hun opgravingen mee gaan nemen naar huis, om het een mooi plekje te kunnen geven in de vitrinekast. En op de vraag wat de kinderen later willen worden: archeoloog!" "Je haalt de bestrating weg en je staat in de Middeleeuwen" Die antwoorden maken de glimlach bij De Haas nog groter: "Archeologie is zo mooi. De Middeleeuwen lijken ver weg, maar het is zo dichtbij. We staan er midden in. Je vindt het direct onder je voeten. Je haalt de bestrating weg, en je zit direct al in die tijd. En bezig zijn met je eigen verleden, dat is zo geweldig, dat is zo mooi. En we zijn extra blij dat we dat nu vandaag ook eens van dichtbij hebben kunnen laten zien aan de mensen." [caption id="attachment_483762" align="alignnone" width="467"] Foto: Mirre van de Klok[/caption]
6 juni | Pelgrimsinsignes: een middeleeuws stoutigheidje
In de middeleeuwen stond de kerk in het midden van de samenleving en aan de rand van de Grote Markt. Voor wie zich aan serieuze stoutigheden bezondigde legde de pastoor boetedoening op bijvoorbeeld in de vorm van een pelgrimstocht. Aken was populair, maar ook Maastricht, Rocamadour in Midden-Frankrijk en Santiago de Compostella in Noordwest-Spanje. Daar herinneren pelgrimsinsignes aan, die af en toe worden teruggevonden.
Maar er waren ook schalkse insignes, milde stoutigheden, die de ‘brave’ burger op zijn jas of hoed speldde. Zoals deze, vol met symboliek. Het pelgrimsinsigne is gevonden, ongeveer voor de (vroegere) deur van Vindicat aan de Grote Markt en is door ons schoongemaakt. Gezeten op een paardje vuurt Venus (gekroonde vulva) vurige liefdespijlen af met haar kruisboog. Middeleeuwers moesten er wel om hebben gelachen, maar of het nu nog gewaardeerd zou worden? Tekst: Gert Kortekaas
Op de laatste afbeelding zien we de vrouwelijke tegenhanger: een gevleugelde fallus. Van de pelgrimsinsignes weten we dat ze als aandenken werden verkocht in bedevaartplaatsen en op kerkelijke feestdagen. We mogen aannemen dat de verkoop van deze seksuele speldjes op dezelfde commerciële manier ging: door rondtrekkende marskramers en verhalenvertellers, op jaarmarkten en kermissen, overal waar grote groepen mensen bijeen waren.
5 juni | Pommel met griffioen
Afgelopen week deden we weer een mooie metaalvondst! Op het eerste gezicht is niet te zien wat het precies is, maar nadat het vuil zorgvuldig verwijderd is kwam er een prachtige pommel tevoorschijn.
Een pommel is een tegengewicht aan het uiteinde van een heft van een zwaard of dolk. Deze pommel stamt uit de middeleeuwen en bevat een griffioen. Een griffioen is een fabeldier (grijpvogel) dat de heerschappij over twee rijken symboliseert. Mogelijk symboliseert dit dier hemel (maantje bovenop) en aarde. Onderaan de pommel zie je een nageltje voor bevestiging op het heft.
31 mei | Metaaldetectie op de Grote Markt
We blijven doorzoeken op de Grote Markt! Op de foto zie je Aldwin aan het werk met de metaaldetector. Binnenkort volgt er meer.
12 mei | Loodtinnen broche
Bas vond tijdens het troffelen (!) een laat middeleeuwse broche. De broche is van loodtin, heeft een klauwvormige vatting en bevat een steentje. Het werd vroeger ter versiering gedragen op de kleding. Knap speurwerk om zo'n vondst zonder metaaldetector te vinden!
10 mei | Elzenhouten bakje
Wederome en mooie vondst op de Grote Markt. We vonden een houten bakje/schaaltje, gemaakt van elzenhout. Dit wordt ook wel vaatwerk genoemd. Het bakje is op een draaibank gedraaid. Op de foto zijn de ringen van het draaien nog te zien.
Het bakje/schaaltje heeft een vlakke bodem. Het is een in de middeleeuwen algemeen gebruikt voorwerp. Omdat deze bakjes kwetsbaar zijn en van een vergankelijk materiaal (hout) zijn gemaakt worden ze in opgravingen alleen onder gunstige omstandigheden gevonden. Vaak gaat het dan om fragmenten. Ook dit bakje/schaaltje is niet meer gaaf maar zowel de voet, wand als rand zijn nog aanwezig waardoor de vorm van het bakje duidelijk is. Een bijzondere vondst, want dit soort vaatwerk komt niet vaak voor!
9 mei | Insigne van een haan
Vorige week vonden we een bijzondere insigne in de vorm van een haan. Vandaag is deze voorzichtig onder een microscoop schoongemaakt met behulp van een scalpel. De insigne is gemaakt van loodtin en dateert uit de late middeleeuwen. De betekenis van het object is niet eenduidig. De haan kan een christelijk symbool zijn dat verwijst naar apostel Petrus die Jezus drie keer verraadde voordat de haan kraaide. Maar hij staat ook symbool voor een nieuw begin en voor mannelijkheid. Mogelijk heeft hij meerdere betekenissen gehad voor de persoon die hem honderden jaren geleden bij zich droeg en op de Grote Markt in Groningen is verloren.
8 mei | Kogelpot
Famke was aan het troffelen en stuitte op een grotendeels intact kogelpotje van een klein formaat. Volgens stadarcheoloog Gert Kortekaas dateert het potje in de dertiende eeuw. Een kogelpot is een handgevormd en lokaal geproduceerd stuk aardewerk dat grofweg in drie formaten wordt aangetroffen. Een klein formaat wordt gebruikt als drinkbeker. Een klein tot middengroot formaat wordt gebruikt als kookpot en een groot formaat is voor de opslag van goederen of voedsel.
Het potje dat wij hebben aangetroffen is een kleine kookpot. Meestal vinden we alleen enkele fragmenten van een kogelpot. Een grotendeels intact exemplaar hebben komt niet heel vaak voor!
1 mei | Tangetje
In een mestkuil vonden we op de Grote Markt een tangetje. Het tangetje behoort vermoedelijk tot een schoenmaker en werd vroeger waarschijnlijk gebruikt om schoen mee te bewerken. Naast het tangetje vonden we ook middeleeuws aardewerk in de kuil. Een mooie metaalvondst om de week mee te beginnen!
21 april | Muur van de Hoofdwacht
We troffen een deel van de oude Hoofdwacht van Groningen aan. De rode lijn geeft dat deel van de muur aan. De Hoofdwacht werd in 1509 gebouwd en stond naast de Martinikerk. Het fungeerde als huisvesting van het Nedergericht, een soort rechtbank voor lagere gerechten. Nadat het Nedergericht verhuisde in 1647 is het pand uitgebreid met een wachthuis en woning. Vanaf toen diende het als hoofdwacht: een gebouw van waaruit schutterijen of andere veiligheidsdiensten hun wachtrondes konden maken.
17 april | Terra sigillata kom
Bij het veldonderzoek vonden we een mooi fragment van een terra sigillata kom uit de Romeinse tijd. De kom heeft een doorsnede van 12cm en is van het type Dragendorff 24/25. Het dateert in de tweede helft van de eerste eeuw (50-100 na Chr.). Op de aardewerkfragmenten zitten resten van een aankoeksel van onbekende aard. We onderzoeken nog wat wat dit exact is.
Aan de onderzijde van de kom zijn enkele krassen zichtbaar, hier heeft de gebruiker mogelijk een merkteken in de kom gekrast voor herkenning. Terra sigillata is een moderne verzamelnaam voor een fijn, roodglanzend aardewerk dat afkomstig is uit het Romeinse Rijk. Terra sigillata werd niet alleen in Italië gemaakt, maar ook in andere productieplaatsen in Frankrijk en Duitsland. Dit is zeer luxe, geïmporteerd aardewerk uit de Romeinse tijd.
Terra sigillata is in twee hoofdgroepen te verdelen: terra sigillata met gladde wanden en terra sigillata met wanden die met reliëffiguren zijn versierd. Het fragment van het bord dat wij aantroffen is niet versierd. De vondst is bijzonder omdat er tot op heden nog vrijwel geen Romeins import aardewerk is aangetroffen op de Grote Markt.
14 april | Kindergrafje
Vandaag ontdekten we een kindergrafje dat stamt uit de vroege middeleeuwen. Deze vondst op deze locatie laat zien dat het grafveld onder de Grote Markt verbonden is met het oude grafveld van het Martinikerkhof. Dat is een stukje nieuwe informatie!
Door de diepteligging en de lichtgrijze kleur van de kuil denken we dat het grafje rond 700/800 na Christus op deze plek is gemaakt. Het gevonden botmateraal uit het graf wordt nog verder onderzocht. Ook vonden we de randen van twee andere graven, maar deze blijven veilig bewaard in de bodem.
Op de eerste twee foto's zie je een spoor van de grafkist vlakbij de pijl. De dunne donkere lijn van verkleuring geeft aan waar de kist in de grond begraven was. De kist is gevonden op 1,8 meter diepte en is zo klein dat het vermoedelijk van een kind is. Op de derde foto zie je bij de rode lat menselijk bot liggen. Later zijn er nog meer botresten gevonden op die locatie.
Derde foto: Nico Swart/RTV Noord
30 maart | Zilveren Tourse groot
Op de Grote Markt vonden we een zilveren Tourse groot. Een heel bijzondere vondst die waarschijnlijk uit de 14e eeuw stamt. Voordat we er echt zeker van zijn zullen we de munt verder moeten determineren. Wordt vervolgd!
14 maart | Vissenlepel
Bij het schoonmaken van de metaalvondsten van vorige week op het Waagplein, ontdekte collega Aldwin dat één van de objecten een zogeheten ‘vissenlepel’ betreft. Bij dit soort lepels is op de voor- en/of de achterkant van de lepelbak een vissendecoratie aangebracht. Op de foto’s zie je het object voor en na reiniging. Op de boven-/voorkant van de lepel zijn twee vissen afgebeeld, op de achterkant een soort ruitpatroon.
De vissenlepel is gemaakt van loodtin en dateert uit de 12e of 13e eeuw. Bij archeologisch onderzoek ten behoeve van de bouw van woonwijk De Held in Groningen, is een identiek exemplaar gevonden (zie de afbeelding met de tekening). Beide lepels moeten uit één en dezelfde (kalkstenen) mal gemaakt zijn. Over de functie van vissenlepels wordt gediscussieerd. Vanwege de (christelijke) symboliek waren het mogelijk voorwerpen die bij een huwelijk of doop werden geschonken.
6 maart | Waterput
Vandaag troffen we een mooi bewaarde waterput aan. De put is in ieder geval 17e eeuws, want hij staat op de historisch-topografische kaart van Haubois uit 1634. Het bovenste deel van de putmantel is later opgemetseld, in de 19e eeuw en de put is afgedekt door een leistenen grafzerk. De put is 13 meter diep en nog volledig intact. De gemeente Groningen wil deze waterput behouden.
28 februari | Pommel
Bij het reinigen en conserveren van het metaal van de Grote Markt kwamen we een pommel tegen. In het veld is er niet altijd een moment om de vondsten meteen goed te bekijken, dus dit was een heuse verrassing! Een pommel is het gewicht achterop het heft van een dolk of zwaard. Het zorgt ervoor dat het wapen in balans is en kan daarnaast ook gebruikt worden om mee te stoten.
23 februari | Pelgrimsinsigne
In de sleuf aan de oostwand van de Grote Markt vonden we een Frans pelgrimsinsigne met daarop Maria met haar kind afgebeeld. Het insigne komt uit Sint-Amadour in Zuid-Frankrijk. In de 12e eeuw werd daar het lichaam van Sint-Amadour nog geheel intact aangetroffen in een tombe in de bergwand. Het lichaam werd in de kapel gelegd waar men vervolgens op zijn wederopstanding wachtte, die echter niet kwam. Later is het lichaam door de protestanten tijdens een van de vele godsdienstoorlogen verbrand.
Naast de tombe van Sint-Amadour is de Zwarte Madonna van Rocamadour een belangrijke reden voor een pelgrimsbezoek. Zelfs gekroonde hoofden kwamen naar Rocamadour op bezoek, onder wie koning Lodewijk de Heilige en Hendrik III van Engeland, die in Rocamadour op wonderbaarlijke wijze genezen zou zijn van een ziekte. Het heiligdom van Rocamadour vormde tegelijk een belangrijke etappeplaats op de weg van Noord-Europa naar Santiago de Compostella.
22 februari | Mantelspelden
Vandaag kwamen er weer een paar mooie mantelspelden (fibula's) tevoorschijn. De spelden werden door collega Aldwin opgepiept in één van de rioolsleuven die nu worden aangelegd aan de oostkant van de Grote Markt. De fibula's dateren uit de late Middeleeuwen, medio 14e/15e eeuw. Het zijn zogenoemde pseudo-muntfibula's die geënt zijn op munten.
17 februari | Profiel
Aan de achterkant van het stadhuis ligt onze werkput. De werkput laat een hele mooie profielwand zien van de opbouw van het Waagplein.
De bovenste laag, laag A, is een recent verstoorde laag. Daaronder zien we een laag die voornamelijk bestaat uit stadsafval (laag B). Die laag noemen we ook wel ‘steigeraarde’. De eerder gevonden gespbroche komt uit de steigeraarde (B op de profielfoto).
De ondergelegen laag (C) is grondverbetering van de Grote Markt, met daaronder de beerkuil (laag D). In laag E zien we (markt)ophogingslagen. De eerste en onderste verhardingslaag van de Grote Markt stammen uit de 11e eeuw en die tekenen zich duidelijk af in laag F. Ten slotte bestaat laag G uit vaste grond of keileem.
13 februari | Gespbroche
We zijn alweer een tijdje aan het graven op de Grote Markt. Deze maandag op de Grote Markt vonden we achter het Gemeentehuis een laat middeleeuwse gespbroche. De broche heeft de vorm van een achtpuntige ster. Het is gemaakt van een legering van lood en tin. In de binnencirkel zitten nog resten van het gieten. Waarschijnlijk is het een lokaal vervaardigde gesp die nog niet klaar was voor gebruik.
20 december | "De Rudolf knoop"
Om het jaar feestelijk af te sluiten, delen we een mooie laatste vondst. Na de schoonmaak kwam onder het vuil een prachtige knoop tevoorschijn. Het is afkomstig uit de 14e of 15e eeuw en is gemaakt van een legering van lood en tin, gegoten uit één stuk. De knoop is iets meer dan 1 centimeter groot en het lijkt alsof er een rendier op staat!
14 december | Lakenlood
In de vondstverwerking kwamen we lakenlood tegen. Op de ene zijde staat een fabeldier en een Lotharinger kruis op de achterzijde. We zijn momenteel het verzamelde metaal aan het schoonmaken en conserveren. Alle vondsten nemen we op in een database en waarderen we voor het rapport.
Op de foto zien we Maaike die elke vondst op metaalsoort classificeert, het gewicht noteert en aangeeft tot welke artefactgroep het behoort. Verder wordt er beschreven of een vondst uitgewerkt gaat worden, of conservatie nodig is en of een object ter deponering aangeboden gaat worden.
13 december | Hulpmiddel voor het weven of knopen van stoffen
Vandaag zijn we begonnen met de houten vondsten die tot nog toe gevonden zijn. We hebben ze gefotografeerd, beschreven en, waar nodig, monsters genomen voor dendrologisch onderzoek. Anko pakt de vondsten uit, fotografeert ze en noteert kenmerken. Daarna wordt het vochtig verpakt in zwart plastic en bewaren we het in de koelkast om schimmels en andere ongewenste processen te voorkomen.
Op de foto zien we een houten stokje dat lijkt op een kleine houten tentharing. Mogelijk gaat het hier om een hulpmiddel voor het weven of knopen van stoffen.
9 december | Onderdeel van wapentuig
Een bijzondere vondst van de dag! We kunnen het nog niet precies duiden, maar denken aan een klein onderdeeltje van een wapentuig. We zijn hard op zoek naar paralellen!
8 december | Loden cirkel met bijzondere tekens
Vandaag kwamen een bijzondere loden cirkel tegen met tekens gegraveerd in de rand. Een mooie vondst dat meer onderzoek vraagt om te kunnen bepalen wat het is!
6 december | Fibula met het wapen van Groningen en de Ommelanden
Vandaag kwamen we tijdens het schoonmaakproces een fraaie fibula (ook wel pseudo muntfibula) tegen. Op de voorzijde zie je het wapen van Groningen en de Ommelanden.
De muntzijde lijkt veel op munten afkomstig uit de 17e eeuw. Het is een bijzonder stuk dat mogelijk gedragen werd als herkenningsteken. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen wat voor stukje Groninger geschiedenis we hebben gevonden, want op basis van het beeldmerk moet het hier gaan om een vondst uit de nieuwe tijd!
5 december | Benen kam
De vondst van vandaag is een fragment van een benen kam. Je kunt de ingezaagde tanden van de kam nog zien zitten. Zou de kam voor wol of haar gebruikt zijn?
1 december | Steekslot
Vandaag hebben we een fraai steekslot aangetroffen tijdens de vondstverwerking. Het slot is van ijzer en is met veel zorg schoongemaakt. Nu moet het, om nieuwe roestvorming tegen te gaan, nog in een ontziltingsbadje. Dit duurt meestal enkele maanden, afhankelijk van de hoeveelheid zouten in het metaal. Als het ijzer vrij van zouten is, wordt het geconserveerd
30 november | Karrensporen
Vandaag verrichtten we voor de laatste keer dit jaar veldwerk. De Grote Markt wordt eerst weer dichtgemaakt totdat de werkzaamheden verdergaan. Op deze veldwerkdag troffen we mooie sporen aan, dit keer karrensporen. We zien een profiel ter hoogte van de Gelkingestraat. De vroegere straat ligt er nog steeds, in de vorm van zandlagen. In de zandlagen zie je verkleuringen met daarin duidelijk herkenbare karrensporen.
De komende dagen zullen vanuit het depot nog verschillende mooie vondsten voorbij komen.
29 november | Pelgrimsinsigne
Vandaag kwamen we een pelgrimsinsigne tegen van een ridder in harnas met een zwaard. De ridder is waarschijnlijk Quirinus van Neuss. Quirinus van Neuss is een heilige, gebaseerd op een Romeinse martelaar. Hij wordt eigenlijk altijd afgebeeld in een harnas.
22 november | Metaalvondsten schoonmaken
We zijn druk bezig met de mooiste metaalvondsten schoon te maken! Een heel precies karwei dat alle aandacht vraagt van Aldwin, zoals te zien op de foto.
17 november | Zilveren ring
Gisteren vonden we een voorwerp dat op een ring leek. Vandaag kwam bij het schoonmaken inderdaad een zilveren ring uit de late Middeleeuwen tevoorschijn. De ring is mooi gedecoreerd met diagonale strepen, afgewisseld met stippen.
15 november | Zegelstempel uit de dertiende eeuw
Vandaag was OOG tv op bezoek en maakte verslag van ons werk.
Opnieuw bijzondere archeologische vondsten op de Grote Markt: ‘Dit is gewoon prachtig!’
Omdat het hart van de binnenstad wordt vernieuwd, de Grote Markt, vinden archeologen steeds vaker schatten die al eeuwen diep onder de grond verborgen zijn. Archeoloog Aldwin Wals is zeer enthousiast over de vondsten van vandaag. 'We hebben een zegelstempel en een pelgrimsinsigne gevonden ', vertelt archeoloog Aldwin Wals. De vondsten komen waarschijnlijk uit de 13e eeuw. De zegelstempel werd vroeger gebruik als handtekening onder documenten. 'De pelgrimsinsigne is een heel dun plaatje met een afbeelding er op van een heilige plaats waar mensen vroeger geweest zijn.' Verhaal van Groningen Stadsarcheoloog Gert Kortekaas is ook regelmatig op de bouwplaats te vinden. Zijn 'archeologenhart' gaat dan ook sneller kloppen bij het vinden van al deze vondsten. 'Het is altijd leuk om tastbare dingen te vinden en zeker zo'n zegelstempel. Wie weet kunnen we dat wel aan een Groninger verbinden, dat zou heel spannend zijn'. Met de archeologische vondsten hoopt Kortekaas dan ook te kunnen bijdragen aan het verhaal van Groningen. 'Een stukje verhaal van Groningen proberen we hier te completeren, om het volledig te maken. In dit geval een stukje verhaal van de Grote Markt.' Hoe nu verder De archeologische vondsten worden voorzichtig naar een externe locatie gebracht. 'Ze worden eerst schoongemaakt en geconserveerd. Dan wordt er gekeken naar wat het precies is en waar het van weg komt en dan gaat het in het depot', vertelt Wals. Hij hoopt dat de vondsten uiteindelijk worden tentoongesteld.
11 november | Fibula met kruisvorm
Vandaag vonden we weer een mooie fibula! Het is een laat middeleeuwse fibula in kruisvorm met een messing naald aan een koperen sierdeel.
4 november | Steengoed scherf
Vandaag zijn we na een korte periode waarin er niet gegraven werd, weer begonnen met de begeleiding van de rioolstrook ten zuiden van het gemeentehuis. Het was een prima dag om weer te starten. We vonden vandaag meerdere munten uit de 17e eeuw in de zandlagen die op de middeleeuwse humeuze steigeraarde ligt. Deze lagen zijn herkenbaar aan de bruine kleur en bestaat onder andere uit mest en afval, bot, aardewerkscherven en soms leer of hout. Een enkele keer deden we een leuke metaalvondst. Vandaag troffen we in de steigeraarde een kleine bijzondere scherf aan: een steengoed scherf van een heel laag potje!
28 oktober | Ringgesp met driepas-motief
De vondstverwerking is in volle gang! Vooral het schoonmaken van metaalvondsten kost veel tijd. Deze kunnen niet zomaar gewassen worden, maar worden onder een vergrootglas met kleine scalpels heel voorzichtig schoongekrabd. Hierbij worden soms verrassende ontdekkingen gedaan. Zo bleek op een eenvoudige ringgesp van koperlegering ineens een prachtig ornament te zitten.
Het lijkt net een kleine apenkop, maar is waarschijnlijk bedoelt als bloem of driepas-decoratie. De driepas is een geometrisch motief waarbij drie elkaar rakende cirkels samen een driehoek vormen. Deze vorm van decoratie werd veel gebruikt in de middeleeuwen, vooral in de periode van de gotiek. We kennen het bijvoorbeeld van gotische kerken. Maar ook pelgrimsinsinges en kruishangers werden versierd met driepas-motieven.
De ringgesp op deze foto dateert in de periode 1250-1350. Deze datering sluit goed aan bij de datering van het overige vondstmateriaal dat we tot nu toe voorbij hebben zien komen.
26 oktober | Pelgrimsinsigne
Bij het uitgraven van een plantvak aan de zuidzijde van de Grote Markt hebben we een aantal pelgrimsinsignes gevonden. Pelgrimsinsignes zijn kleine metalen voorwerpen, vaak van lood of tin of een legering hiervan, die pelgrims aanschaften als zij het doel van hun pelgrimage hadden bereikt. In wezen betrof het (religieuze) souvenirs.
Eén van deze insignes is uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Het gaat om een insigne van Sint Servaas, te dateren tussen 1250 en 1350. Sint Servaas is de beschermheilige van Maastricht, wat betekent dat het insigne hier vandaan komt. Op het insigne staat Sint Servaas afgebeeld met een bisschopsstaf en een sleutel. Een vergelijkbaar exemplaar is in 2010 ook aangetroffen bij archeologisch onderzoek aan de Reitemakersrijge in de stad Groningen. Dit betekent dat er meer oer-Pieterpadlopers vanuit Groningen in de late middeleeuwen de lange tocht naar het zuiden ondernamen!
24 oktober | Huidplaatfragment van steur
Vandaag bij de vondstverwerking troffen we tussen het botmateriaal een bijzonder fragment aan. Op het eerste oog niet iets wat je direct herkent of verwacht: een fragment van een huidplaat van een steur!
Helemaal bijzonder is het feit dat het fragment bewust in zijn huidige vorm is uitgezaagd. Wellicht zien we hier een stuk gereedschap voor een ambacht? Mogelijk iets voor leerbewerking? De punten zijn in ieder geval goed scherp!
12 oktober | Opgraving woensdag weer verder
Vandaag en de rest van de week wordt er geen onderzoek aan de Grote Markt uitgevoerd. Waarschijnlijk gaan we woensdag weer los met een groot plantvak voor een boom, waarbij een oppervlakte van 9 x 10 meter opgegraven gaat worden!
11 oktober | Gezette ring
Ook vandaag is er weer hard gewerkt bij de opgraving en was Anko, onze stadskern archeologie-expert, ter plaatse.
Tegelijkertijd kwam er onder de geöxideerde ring een prachtige steen tevoorschijn. Een heus pareltje!
10 oktober | Selectie aan vondsten
We troffen een selectie aan vondsten aan, afkomstig uit de steigeraarde onder de Grote Markt. Steigeraarde is een humeuze menglaag van mestgrond en afval en is meestal erg vondstrijk. De ring van afgelopen vrijdag kwam ook uit de steigeraarde.
We zien botmateriaal (1e en 2e plank), steengoedscherven (3e plank) en onder andere kogelpot scherven (4e plank). Het aardewerk bestaat uit laat Pingsdorf, proto-/bijna-steengoed, Jacoba-kannen en -randen en kogelpotaardewerk uit de late 13e eeuw (typen 6 en 7).
7 oktober | Ring
Vandaag troffen we een paar leuke metaalvondsten aan, met als hoogtepunt een dunne vingerring met een gezet steentje. Na reiniging kunnen we meer over de ring zeggen.
6 oktober | Waterkelder
Vandaag is de rest van de waterkelder vrijgelegd. De waterkelder was gevuld met puin. De bodem hebben we niet bereikt en door de puinvulling konden we geen boring zetten. Ook bezocht Edwin Oostinga de opgraving!
5 oktober | Waterkelder
We hebben vandaag waarschijnlijk een waterkelder aangetroffen, ongeveer 80 cm beneden het maaiveld. Op de foto zie je een een muur van rode bakstenen ten westen van een gebogen kelderdak van geeltjes. Het vierkante vulgat lijkt net buiten de sleuf te liggen. Morgen leggen we het deel van de kelder dat in de sleuf ligt bloot.
4 oktober | Oude gietijzeren leiding
Vandaag zijn onze archeologen ongeveer drie meter opgeschoten. Een grote oude gietijzeren leiding maakt het werk bijzonder uitdagend. Niet alleen stond de buis vol water, wat waarnemingen niet ten gunste komt, eventuele detectie van metaalvondsten is in de nabijheid van zo'n grote gietijzeren buis vrijwel onmogelijk. Wordt vervolgd!
3 oktober | Start van de opgraving
Vandaag was de eerste dag van de opgraving. Aannemer Avitec startte de werkzaamheden met het graven van een eerste sleuf voor de aansluiting van een riool. Stadskern archeologie-expert Anko Wieringa en metaalspecialist Maaike de Haas verzorgden het archeologisch onderzoek. Vandaag hebben we nog geen bijzondere vondst om te vermelden, maar vanaf morgen zullen we hier elke dag één van onze vondsten tonen.
